“က်ဳိးႏြံတယ္ဆိုတဲ့ ေအာက္တန္းက်စိတ္ကို ဖယ္ရွားပစ္ၾက”

(ဆရာေတာ္ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္း (၇၂) ႏွစ္ အထိမ္းအမွတ္ေဆာင္းပါး) 
ဆန္ေရစပါးႏွင့္ သယံဇာတမ်ဳိးစုံေပါႂကြယ္လွေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ စား၀တ္ေနေရး ခက္ခဲက်ပ္တည္းကာ ဆင္းရဲ ဒုကၡေရာက္ေနၾကရျခင္းသည္ “အစိုးရ ညံ့ဖ်င္းလြန္း၍ ျဖစ္သည္” ဟု ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၃) ရက္ေန႔ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရြာ၌ တရားေဟာခဲ့သျဖင့္ ၿဗိတိသွ်စစ္ပုလိပ္တို႔၏ ဖမ္းဆီးအက်ဥ္းခ်ခံခဲ့ရသည့္ ပုဂၢိဳလ္ကို ျမန္မာတို႔ မေမ့ေလာက္ေသးဟု ထင္သည္။ ထို ပုဂၢိဳလ္မွာ ႏိုင္ငံေရးနယ္ပယ္မွ မဟုတ္၊ သာသနာ့နယ္ပယ္မွ ထူးျခားေသာ ရဟန္းေတာ္တပါး ျဖစ္သည္။
ထို ပုဂၢိဳလ္သည္ ျမန္မာ့ ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းတြင္ ပထမဦးဆုံး ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခံရေသာ ရဟန္းအာဇာနည္ျဖစ္သည္။ အထူး သျဖင့္ “ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!) ဟူေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဆရာေတာ္ကို မွတ္မိၾကမည္ ထင္ပါသည္။ ထိုအာဇာနည္အရွင္ကား “ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ” ျဖစ္သည္။ “ကရက္ေဒါက္” (Sir Reginlad Henry Craddock) သည္ ထိုစဥ္က ၿဗိတိသ်ွကိုလိုနီ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ဒုတိယဘုရင္ခံ ျဖစ္သည္။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္တခု၌ “ဒီတိုင္းျပည္သူ တပါးလက္ေအာက္ခံ ကၽြန္ႏိုင္ငံ ျဖစ္ေနရင္ ဒီတိုင္းျပည္က လူမ်ဳိးဟာလည္း ကၽြန္လူမ်ဳိး၊ ဒီလူမ်ဳိးကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာဟာလည္း ကၽြန္ဘာသာ ကၽြန္သာသနာ ျဖစ္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ဘာသာ ကၽြန္သာသနာအျဖစ္က လြတ္ေအာင္ သံဃာေတာ္မ်ား ေက်ာင္းတြင္ က်ိန္းအိပ္မေနၾကဘဲ သံဃသမဂၢီ အဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔ၿပီး ဒီတိုင္းျပည္ ဒီလူမ်ဳိး လြတ္လပ္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကတယ္” စသည္ျဖင့္ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ေဟာေျပာ ခဲ့ပုံမွာ ၾကက္သီးထေလာက္သည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။
ကိုယ္က်ဳိးမငဲ့ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူမ်ဳိးလြတ္လပ္ေရးအတြက္ ပင္ပန္းဆင္းရဲမႈအမ်ဳိးမ်ဳိးခံကာ ဆရာေတာ္သည္ ကိုလိုနီနယ္ ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္အစိုးရ အား ႏွလုံးရည္တိုက္ပြဲဆင္ခဲ့သည္။ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈအမ်ဳိးမ်ဳိးအၾကားမွ မိမိႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားတို႔ ႏိုင္ငံ ေရးအသိအျမင္ က်ယ္ျပန္႔တိုးတက္ လာေစရန္ ေထာင္တန္းအက်ခံကာ ေဟာေျပာခဲ့သည့္ မ်ဳိးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္လည္းျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာတို႔အား အေစာဆုံး ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိဖြင့္ေပးခဲ့သူတို႔အနက္ ေရွ႕ဆုံးတန္းမွ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ‘ဆရာ ေတာ္ ဦးဥတၱမ’ သည္ ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး စတင္သည့္ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၉) ရက္ေန႔ သက္ေတာ္ (၆၀) ျပည့္ခ်ိန္တြင္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့သျဖင့္ ယခု ၂၀၁၁ စက္တင္ဘာတြင္ (၇၂) ႏွစ္ ျပည့္ခ့ဲေပၿပီ။ သို႔ေသာ္ ဆရာေတာ္၏ ၾသ၀ါ ဒမ်ားကာ ရွင္သန္ေနဆဲ ရွိေပသည္။
ဆရာေတာ္၏ ငယ္နာမည္မွာ “ေပၚထြန္းေအာင္” ျဖစ္သည္။ အဘ ဦးျမႏွင့္ အမိ ေဒၚေအာင္ေက်ာ္သူ တို႔မွ ရခိုင္ျပည္နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕တြင္ (၁၈၇၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၂၈)တြင္ ဖြားျမင္သည္။ အသက္(၁၅)ႏွစ္တြင္ ကာလကတၱားမွ တကၠသိုလ္၀င္ခြင့္ ဆယ္တန္းေအာင္သည္။ ထို႔ေနာက္ ပခုကၠဴၿမိဳ႕ ေရစႀကိဳ စာသင္တိုက္၌ ဗုဒၶဘာသာ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားသင္ယူသည္။ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ ရဟန္း၀တ္ျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ႂကြေရာက္၍ ကာလကတၱားရွိ အိႏၵိယအမ်ဳိးသား ေကာလိပ္၌ ပါဠိ၊ သကၠဋ၊ ဘဂၤါလီ၊ မာဂရီ၊ ေရွးေဟာင္း ဟိႏၵဴစာေပမ်ား သင္ယူခဲ့သည္။ ထိုေက်ာင္း၌ပင္ ပါဠိပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့ ဖူးသည္။
၁၉၀၃ ခုႏွစ္တြင္ အိႏၵိယႏိုင္ငံမွ တဆင့္ ျပင္သစ္၊ အဂၤလန္၊ ဂ်ာမနီတို႔သို႔ခရီးလွည့္၍ ႏိုင္ငံတကာ အေရးအရာမ်ားကို ေလ့ လာဆည္းပူးခဲ့ သည္။ ဥေရာပ၌ ရွိေနစဥ္ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္ ႐ုရွ-ဂ်ပန္စစ္ျဖစ္ရာ ဂ်ပန္က အႏိုင္ရသည့္သတင္းကို ၾကားသိရ၍ အလွ်င္အျမန္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာေသာ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံအေၾကာင္းကို ေလ့လာလိုစိတ္ ျဖစ္ခဲ့သည္။ သို႔ျဖင့္ ဆရာေတာ္သည္ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တြင္ ဂ်ပန္ ႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ ကာ တိုက်ဳိ ဗုဒၶဘာသာတကၠသိုလ္တြင္ ပါဠိႏွင့္ သကၠဋဘာသာဆိုင္ရာ ပါေမာကၡအျဖစ္ (၄) ႏွစ္နီးပါး ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အျပန္ခရီးတြင္ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယား၊ တ႐ုတ္၊ ကေမၻာ ဒီးယားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ေလ့လာခဲ့သည္။
၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံျပန္ေရာက္ေသာအခါ သူရိယသတင္းစာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ တိုးတက္မႈ အေျခအေနအေထြေထြကို ႏိုင္ငံသားမ်ား ပညာဗဟုသုတရေစရန္ ေရးသားတင္ျပခဲ့သည္။ “၀ိုင္အမ္ဘီေအ” ကို စတင္ထူေထာင္ခဲ့ၾကေသာ ဦးဘ ေဘ၊ ဦးေမာင္ႀကီး၊ ဦးဘရင္တို႔ႏွင့္လည္းေကာင္း၊ သူရိယသတင္းစာ စတင္တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည့္ ဦးဘကေလး၊ ဦးလွ ေဖ အစရွိေသာ ထိုေခတ္ လူငယ္ လူလတ္မ်ားႏွင့္ လည္းေကာင္း၊ အဂၤလိပ္ လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ရန္ မည္သို႔ ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ား လုပ္ခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးအျမင္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္ေျမာက္ေရးသို႔ ဦးတည္သည္။ လြတ္လပ္ေရး မရႏိုင္ေသးမီစပ္ၾကား ‘ဟုမၼ႐ူး’ ေခၚ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္အမ်ဳိးသားတို႔ ကိုယ္တိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ရေရး ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ ၾကဖို႔ ေရးသား ေဟာေျပာသည္။ ပညာတတ္လူငယ္လူလတ္မ်ားကို ဟုမၼ႐ူးသေဘာတရားစိတ္ဓာတ္ မ်ားကို နား၀င္ေအာင္ ေဆြးေႏြးေျပာ ဆိုသည္။ အထူးသျဖင့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ရွိစဥ္က အိႏၵိယ-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံလြတ္လပ္ ေရး ရရွိရန္ကိစၥမ်ားကို ကြန္ဂရက္ပါတီ ေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္သည္။ ဆရာေတာ္ကိုယ္တိုင္မွာလည္း ျမန္ မာေဒသခြဲ ကြန္ဂရက္ပါတီ အဖြဲ႔၀င္ျဖစ္သည္။
၁၉၁၂ ခုႏွစ္တြင္ ဆရာေတာ္သည္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ ဒုတိယအႀကိမ္ သြားေရာက္ခဲ့သည္။ ဂ်ပန္တြင္ ဆရာေတာ္သည္ ပါဠိႏွင့္ သကၠဋ ဘာသာ ပါေမာကၡအျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနစဥ္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရာ ကိစၥမ်ားကို ဂ်ပန္ေရာက္ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသား မ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔လည္း သြားေရာက္ခဲ့၍ တ႐ုတ္အမ်ဳိးသားေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္ ႏွင့္လည္း ေတြ႔ဆုံသိကၽြမ္းခဲ့သည္။
ေဒါက္တာ ဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္ အာရွေဒသ လြတ္လပ္ေရးကိစၥမ်ား ေဆြးေႏြးခြင့္ရရွိခဲ့သည္။  ပထမကမၻာစစ္ၿပီးကာနီးတြင္ ဆရာေတာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ျပန္ႂကြလာသည္။ ထိုအခ်ိန္မွ စတင္၍ ျမန္မာလူထု နားမ်က္စိပြင့္ေစရန္ ႏိုင္ငံတကာမွ ရရွိခဲ့ ေသာ အသိပညာ ဗဟုသုတမ်ားႏွင့္ ယွဥ္တြဲ၍ႏိုင္ငံေရး တရားမ်ားေဟာေျပာခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ား မွာ စကားလုံးေျပာင္ေျပာင္ ထိထိ မိမိရွိလွ သျဖင့္ တရားပြဲတိုင္း က်ိတ္က်ိတ္တိုး စည္ကားသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္တရပ္မွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။
“ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သားတို႔ဟာ က်ဳိးႏြံတယ္ဆိုတဲ့ ေအာက္တန္းက်စိတ္မ်ားကို ဖယ္ရွားပစ္ၾကရမယ္။ ျမန္မာတိုင္းသူ ျပည္သားတို႔ဟာ စြမ္းရည္သတၱိရွိေၾကာင္း၊ ပညာရွိေၾကာင္းနဲ႔ မဟုတ္မခံ စိတ္ဓာတ္ကို ျပရမယ္။ ဒီလိုျပႏိုင္ရင္ က်ဳပ္တို႔ကို ဘယ္သူကမွ ေစာ္ကားရဲ ဖိႏွိပ္ရဲမွာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဘယ္လို အင္အားႀကီးၿပီး ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တဲ့အစိုးရျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းရင္းသားအေပါင္း စည္းလုံးညီညာစြာနဲ႔ တြန္းလွန္ႏိုင္ၾကရင္ တာရွည္ခံႏိုင္မယ္ မဟုတ္ပါဘူး၊ ကိုယ့္ရည္မွန္းခ်က္ ေအာင္ေစခ်င္ရင္ ေနာက္မတြန္႔ၾကနဲ႔။ ေၾကာက္အားမပိုၾကနဲ႔၊ ဒုကၡကို ပဓာနမထားၾကနဲ႔၊ ဟုမၼ႐ူးတို႔ လြတ္လပ္ေရးတို႔ဆို တာ က်ဳပ္တို႔ ရထိုက္တဲ့ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္ႀကီးမ်ားျဖစ္တယ္။ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီ ၀ါဒ သမားေတြက ဘယ္ေလာက္ပဲ ေႏွာင့္ယွက္ ေႏွာင့္ယွက္ တကယ္ရေအာင္လုပ္ႏိုင္တဲ့ သေဘာမွန္ဟာ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ လက္ထဲမွာသာ ရွိတယ္။˝
ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအား ေရွးေဟာင္းအေတြးအေခၚအယူအဆတို႔ကို ပယ္လွန္သူ၊၀ံသာႏုစိတ္ဓာတ္ တက္ႂကြေအာင္လႈံ႔ေဆာ္သူအျဖစ္ ထိုေခတ္လူထုကလက္ခံထားခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀ံသာႏု အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ ရွားမႈ စတင္ေဖာ္ေဆာင္ခဲ့သည့္ ‘ဂ်ီစီဘီေအအသင္းႀကီး’ ၏  ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား ေအာင္ျမင္ေစရန္အတြက္လည္း ဆရာေတာ္က မ်ားစြာအေထာက္အကူျပဳခဲ့သည္။

“ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!) ဟူေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ဆရာေတာ္နာမည္ သ တင္း ပိုမိုေပၚလြင္ ထင္ရွားလာသည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈလည္း ပိုမိုအရွိန္ရ လာသည္။ လူထုအမ်ား ႏိုင္ငံေရး ႏိုးၾကားလာလွ်က္ ၀ံသာႏုအသင္းမ်ားလည္း တိုးတက္မ်ားျပားလာသည္။
သူရိယသတင္းစာကလည္း ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမိန္႔ၾကားခ်က္မ်ားကို ေထာက္ခံေရးသားခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ အ ေတြးအျမင္သစ္ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုလည္း သူရိယသတင္းစာက တခန္းတနား ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သူရိယသတင္းစာတိုက္ကို ဆရာေတာ္၏ ဌာနခ်ဳပ္ဟုပင္ ထိုေခတ္က သတ္မွတ္ၾကသည္။
ဗုဒၶသာသနာ စည္ပင္တိုးတက္ေစရန္ ဦးစြာပထမ ကၽြန္ဘ၀က လြတ္ေအာင္လုပ္ရမည္ဟု ဆရာ ေတာ္က ေဟာေျပာ သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ အမ်ဳိး ဘာသာ သာသနာအက်ဳိးအတြက္ ‘သံဃသမဂၢီမ်ား’ ထူေထာင္ဖြဲ႔စည္း၍ လြြတ္လပ္ေရးရေအာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္ဟု ဦးဥတၱမကမိန္႔ၾကားသျဖင့္ ႏိုင္ငံအႏွံ႔တြင္ သံဃသမဂၢီမ်ားေပၚထြန္းလာကာ၊ ႏိုင္ငံေရးတရား ေဟာေျပာသည့္ သံဃာေတာ္မ်ား တိုးပြားလာခဲ့သည္။
ဤသို႔ ဆရာေတာ္၏ ၀ါယမစိုက္ထုတ္မႈေၾကာင့္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ (၁) ရက္ (၂) ရက္တြင္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔ေပါင္း (၃၀) ေက်ာ္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအစည္းအေ၀းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌ က်င္းပႏိုင္ခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ သံဃာေတာ္မ်ား ဂ်ီစီဘီေအ အသင္း ေခါင္းေဆာင္မ်ား အပါအ၀င္ ရဟန္းရွင္လူ ပရိသတ္ငါးရာေက်ာ္ တက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ ရြာတရားပြဲအၿပီး ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမအား ႏိုင္ငံေရးလုပ္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္အျပစ္ေပးလိုက္ေသာအခါ ရဟန္းရွင္လူ ျပည္ သူအမ်ား မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ၾကရသည္။ ဆရာေတာ္ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ‘ဂ်ီစီဘီေအ’ အသင္းႀကီးကို လူထုကပိုမိုေထာက္ခံ အားေပးလာခဲ့သည္။
ဆရာေတာ္သည္ ပထမအႀကိမ္ေထာင္က်ရာမွ ျပန္လြတ္လာၿပီးေနာက္ တျပည္လုံးလွည့္လည္၍ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ား ေဟာၾကား ခဲ့ျပန္သည္။ “အဂၤလိပ္ပစၥည္းကို သပိတ္ေမွာက္ၾက”  “အဂၤလိပ္ ဆိုင္ေတြကို သပိတ္ေမွာက္ၾက” “တိုင္းရင္း ျဖစ္ ပစၥည္းကို ၀ယ္ယူ အားေပးၾက” “တိုင္းရင္းသားဆိုင္ေတြမွာ ၀ယ္ယူအားေပးၾက” “ဒို႔လူမ်ဳိးေတြ ညီၫြတ္မွ လြတ္လပ္ ခ်မ္းသာမယ္” “ဟုမၼ႐ူး ကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးရေအာင္ ေတာင္းဆိုႀကိဳးပမ္းၾက” “ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္” (Craddock, Get Out!) စေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံမ်ားးေၾကာင့္ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ က်ဳံးႀကီးလမ္း နန္းေတာ္ ႐ုပ္ရွင္႐ုံတရားပြဲအၿပီး ဒုတိ ယအႀကိမ္ အဖမ္းခံရျပန္သည္။ အဂၤလိပ္အစိုးရကို အၾကည္ညိဳ ပ်က္ေစေအာင္ ေဟာေျပာေၾကာင္း ျပစ္မႈထင္ရွားသည္ဆို ကာ အလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္(၃)ႏွစ္ အျပစ္ေပးခံရသည္။
ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းကို ျပန္လွန္ေလ့လာသည့္ အခါတိုင္း ၀ိုင္အမ္ဘီေအေခၚ ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏ ယု၀အသင္း၊ ေနာင္ ဂ်ီစီဘီေအေခၚ ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈမ်ားကို ခ်န္လွပ္ ထား၍ မရႏုိင္ေပ။ ထုိျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး တိုးတက္က်ယ္ျပန္႔လာေအာင္ အေထာက္အကူ ျပဳေပးခဲ့ရာတြင္လည္း သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား၏ ေထာက္ခံ အားေပးမႈမ်ားမွာ အဓိကေနရာမွပါ၀င္ေပသည္။
ထိုသို႔သံဃာေတာ္မ်ား တိုင္းက်ဳိးျပည္က်ဳိးေဆာင္ရာ၌ ေရွ႕တန္းမွ တက္တက္ႂကြႂကြပါလာေအာင္ အဦးဆုံး ေဟာေျပာခဲ့ ေသာ ဆရာေတာ္ကား ဦးဥတၱမပင္ ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ၏ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကိုသာ သင္အံေလ့လာလွ်က္ တရားဘာ၀နာ ပြားမ်ားေနၾက ကုန္ေသာ သံဃာေတာ္တို႔အေနျဖင့္ ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံတကာအေတြ႔အႀကဳံမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီး ပြားေရး၊ လူမႈေရး ေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို လက္ဦးတြင္ နားမ၀င္ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။ ေနာင္ႏွစ္အတန္ငယ္ၾကာေသာအခါ ဆရာ ေတာ္ ဦးဥတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားမွာ စကားေ၀ါဟာရအရ မာေၾကာေသာ္လည္း လက္ေတြ႔ အႏွစ္သာရအရ အမ်ဳိး ဘာသာ သာသနာအတြက္ အမွန္ပင္အက်ဳိးျပဳၾကာင္း သိျမင္လာၾက၍ ၀န္းရံေထာက္ခံလာၾကသည္။
ထိုစဥ္က ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမႏွင့္ သူရိယသတင္းစာတို႔သည္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအအသင္းကို ျပည္သူ တရပ္လုံး ေထာက္ခံ အားေပးလာ ေအာင္ စိုက္လိုက္မတ္တတ္လႈံ႔ေဆာ္ေရးသာခဲ့သျဖင့္ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓာတ္မ်ား တက္ႂကြလာခဲ့သည္။ ဦးဥတၱမ၏ ႐ိုးသားမႈ၊ ကိုယ္က်ဳိးမငဲ့မႈ၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူထုအက်ဳိးကိုသာ ေရွး႐ႈမႈတို႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ကို စံထားကာ သံဃာအမ်ား ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္ ပါ၀င္လာၾကသည္။ အစည္းအေ၀းမ်ား၊ ကြန္ဖရင့္မ်ားတြင္ သံ ဃာေတာ္မ်ား ပါ၀င္ေဆြးေႏြးေဟာေျပာလာ ၾကသည္။ သံဃာ့သမဂၢီအဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔စည္းကာ ႏိုင္င့ံအေရးအရာမ်ား၌ ပါ၀င္ ေဆာင္ရြက္လာၾကသည္။
အထက္တြင္ဆိုခဲ့သည့္အတိုင္း ဆရာေတာ္ ဦးဥတၱမသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ကရက္ေဒါက္၏ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ ေရးစနစ္ ကို ဆန္႔က်င္ကာ ၀ိုင္အမ္ဘီေအကို ေထာက္ခံလွ်က္ ဟုမၼ႐ူး ေတာင္းဆိုေဟာေျပာခဲ့သည္။ ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ ေရးစနစ္တြင္ အမတ္ (၁၀၃) ေနရာ ရာထား ေသာ္လည္း (၇၉) ဦးသာ ေရြးေကာက္ခံျဖစ္သည္။ က်န္သူတို႔မွာ ဘုရင္ခံ ခန္႔ ဗ်ဴ႐ိုကရက္မ်ားျဖစ္သည္။ ျပည္သူ႔ ကိုယ္စားလွယ္ႏွင့္ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို႔ တြဲဖက္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ဥပေဒျပဳ ေကာင္စီတြင္ အဆိုတခုတင္ရာ၌ ျပည္သူ႔ ကိုယ္စားလွယ္တို႔ မဲအမ်ားစုရ၍ ႏိုင္ေသာ္လည္း ဘုရင္ခံ သေဘာမတူလွ်င္ (ဗီတို) ျဖင့္ ပယ္ခ်ခံရတတ္သည္။
ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၂၂ ဇူလိုင္ (၁၅) (၁၆) ဂ်ဴဗလီေဟာအစည္းအေ၀းတြင္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမက “ဒိုင္အာခီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ သည္ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္သျဖင့္ ျပည္သူကို မတိုင္ပင္ဘဲ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို႔က စီမံအုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ျဖစ္သည္ဟု ေထာက္ျပခဲ့သည္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ (၇၉) ဦးသည္ အာဏာပါ၀ါမရွိေသာ ႐ုပ္ျပလွည့္စားမႈ မွ်သာျဖစ္သည္။ ျပည္ သူက သေဘာတူ ၍ ေဆာင္ရြက္ ေလဟန္ ပရိယာယ္ေဆာင္ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိုင္အာခီေရြး ပြဲမ၀င္သင့္။ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၌ မပါသင့္။ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ၀င္၍ ပူးသတ္ေရး လုပ္ရန္မျဖစ္ႏိုင္။ ဗ်ဴ႐ိုကရက္တုိ႔၏ ၾသဇာ ကို မလြန္ဆန္ႏိုင္” စသည္ျဖင့္ ဆရာေတာ္က ရွင္းျပခဲ့သည္။ မွတ္သားအားတက္ဖြယ္ ဆရာေတာ္၏ မိန္႔ခြန္းမွ ေကာက္ ႏႈတ္ခ်က္တခုမွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။
“ဟုမၼ႐ူးအတြက္ ႀကိဳးစားၾကရာမွာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္ေတြ မထားၾကနဲ႔၊ ေၾကာက္ေမႊးပါရင္ ဇာဂနာနဲ႔ ႏုတ္ပစ္ၾကရမယ္။ ခိုး ရမွာ ဒိုင္အာခီေကာင္စီ ၀င္ရမွာသာ ေၾကာက္၊ ေက်းလက္က ဒကာေတြ သူႀကီးကို မေၾကာက္ၾကနဲ႔၊ သူႀကီးတင္မက ၿမိဳ႕ အုပ္ ၀န္ေထာက္လည္း ေၾကာက္ဖို႔မလိုဘူး။ သူတို႔ထက္ ႀကီးတဲ့ ဘုရင္ခံဆိုတာလည္း ေၾကာက္စရာမရွိပါဘူး။ ကိုယ့္တိုင္း ျပည္ကို ကိုယ့္လူမ်ဳိး အုပ္ခ်ဳပ္ရေအာင္ ဘုရင္ခံနဲ႔ဗ်ဴ႐ုိကရက္ေတြကို ႏွင္ထုတ္ၾကရမယ္။ ကရက္ေဒါက္ ထြက္သြားလို႔ ဥတၱမက ဂ်ဴဗလီမွ ထပ္ၿပီးအမိန္႔ေပးေနတယ္။”
ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမႏွင့္ ဂ်ီစီဘီေအေခါင္းေဆာင္မ်ားက ဟုမၼ႐ူးကိုယ္ပိုင္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပးရန္၊ သႆေမဓ လူခြန္ ဖ်က္သိမ္း ေပးရန္၊ လယ္ယာေျမ အခြန္အေကာက္မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္၊ အဓိကထား၍ ေဟာေျပာေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ အဂၤလိပ္ အစိုးရက ၁၉၃၀ ဆရာစံသူပုန္ ျဖစ္ေပၚရျခင္းကိစၥကို ျပန္လွန္သုံးသပ္ရာ၌ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို အေၾကာင္းရင္း တခ်က္အျဖစ္ ထည့္သြင္းထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္။
၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဘာသာျပန္စာေပအသင္းမွ ထုတ္ေ၀ေသာ “ႏွစ္ငါးဆယ္ ကမၻာ့ေရးရာ စာအုပ္” တြင္ “ဆရာ ေတာ္၏ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတို႔သည္ ‘အိပ္ေသာေယာက်ၤား ႏိုးေသာလားသို႔’ လြတ္လပ္ေရးလမ္းစကို ျမင္ ၾကရ၏။ ဆရာေတာ္ကား ယခု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သူ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သားတို႔ လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ အပိုင္ရႈ ခံစားစံစားေန ရေသာ လြတ္လပ္ေရး ဗိမာန္ႀကီးကို အစဦးစြာ ပႏၷက္ခ်ခဲ့ေသာ အာဇာနည္မ်ဳိးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္ႀကီးေပတည္း” ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သို႔ျဖစ္၍လည္း ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ သမိုင္းႏွင့္ အာဇာနည္ဂုဏ္ပုဒ္တို႔ကို စစ္အာဏာရွင္ အဆက္ဆက္က မပ်က္ပ်က္ ေအာင္ ဖ်က္ေနၾကေသာ္လည္း ပယ္ဖ်က္၍မရဘဲ ရွိေနျခင္း ျဖစ္ေပသည္။
ယေန႔ ဒုတိယလြတ္လပ္ေရးတိုက္ပြဲတြင္ ပါ၀င္လွ်က္ရွိၾကေသာ လူငယ္မ်ဳိးဆက္သစ္တို႔အေနျဖင့္ ဆရာေတာ္ဦးဥတၱမ၏ အာဇာနည္ စိတ္ဓာတ္ကို စံနမူယူ၍ အာဏာရွင္စနစ္ မွန္သမွ် အျမစ္မက်န္ဖ်က္သိမ္းေရးကို ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္ၾကခ်ိန္ ေရာက္ေပၿပီ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေအာင္ဆန္းတို႔ေခတ္ လူငယ္မ်ားသည္ပင္ ဆရာေတာ္၏ လြတ္လပ္ေရးႏႈိးေဆာ္သံကိုနာခံ၍ ႏိုင္ ငံေရးႏိုးၾကားခဲ့ၾကသည္။ သို႔ျဖစ္ သျဖင့္ ယေန႔ေခတ္လူငယ္တို႔ကလည္း အာဏာရွင္အဆက္ဆက္က အေမွာင္ခ်ထားခဲ့ သည့္ ဆရာေတာ္၏ သမိုင္းႏွင့္ ဂုဏ္ေက်းဇူး တို႔ကို ကို ျပန္လည္ေလ့လာေဖၚထုတ္ၾကရေပမည္။ ဆရာေတာ့္ ၾသ၀ါဒတို႔ ကို ေခတ္ႏွင့္ ဆီေလ်ာ္ေအာင္ ေလ့လာ၍ ျပန္လည္ က်င့္သုံးၾကရေပမည္။
ဆရာေတာ္သည္ ရခိုင္တိုင္းရင္းသားပင္ျဖစ္ေသာ္လည္ ျမန္မာတမ်ဳိးသားလုံးအေရးကို ထူးခြ်န္ထက္ျမက္စြာ ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ေသာ ပုဂၢၢိဳလ္ထူးျဖစ္ရုံမက အာရွတခြင္ကပါ အသိအမွတ္ျပဳခံခဲ့ရသည့္အေလွ်ာက္ (အာရွေန၀န္း) ဟုပင္ ဂုဏ္တင္ခံခဲ့ ရေသာ ပုဂၢၢိဳလ္လည္း ျဖစ္သည္။ လူထုသေဘာဆႏၵကို မယူဘဲ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ အစိုးရမ်ဳိးကို လက္မခံသင့္၊ လူထုကို ရုပ္ျပ လွည့္စားသည့္ ဒိုင္အာခီ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ဳိးကို လက္မခံသင့္ဟု ဆရာေတာ္ေ၀ဖန္ျပခဲ့ဘူးသည့္ အခ်က္ကို ဆင္ျခင္မိတိုင္း ဆရာေတာ္၏ ေခတ္မီလွေသာ ဒီမိုကေရစီအျမင္ကို အံ့ၾသရေပသည္။
“ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သားတို႔ဟာ က်ဳိးႏြံတယ္ဆိုတဲ့ ေအာက္တန္းက်စိတ္မ်ားကို ဖယ္ရွားပစ္ၾကရမယ္။” ဆိုသည့္ ဆရာ ေတာ္၏ ၾသ၀ါဒမွာလည္း လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ထိုက္တန္ေသာ ႏိုင္ငံသူ ႏိုင္ငံသားမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း လူစြမ္းလူစ ထုတ္ျပခိုင္း သည့္ အားေပး တိုက္တြန္းႏိႈးေဆာ္ခ်က္ျဖစ္သျဖင့္ ႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားတိုင္း စြဲမွတ္က်င့္သုံးၾကဖို႔လိုသည္။
“ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သားတို႔ဟာ စြမ္းရည္သတၱိရွိေၾကာင္း၊ ပညာရွိေၾကာင္းနဲ႔ မဟုတ္မခံ စိတ္ဓာတ္ကို ျပရမယ္။ ဒီလိုျပ ႏိုင္ရင္ က်ဳပ္တို႔ကို ဘယ္သူကမွ ေစာ္ကားရဲ ဖိႏွိပ္ရဲမွာ မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဘယ္လိုအင္အားႀကီးၿပီး ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္ တဲ့ အစိုးရျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းရင္းသားအေပါင္း စည္းလုံးညီညာစြာနဲ႔ တြန္းလွန္ႏိုင္ၾကရင္ တာရွည္ခံႏိုင္မယ္ မဟုတ္ပါဘူး” ဟူ ေသာ ဆရာေတာ္၏ မိန္႔ထုံး ၾသ၀ါဒကို ႏွလုံးသြင္းလ်က္ ဆရာေတာ္ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္း ႏွစ္ (၇၂) အထိမ္းအမွတ္ ေန႔ (စက္တင္ဘာလ ၉ ရက္၊ ၂၀၁၁) အား ဤေဆာင္းပါးျဖင့္ ဂုဏ္ျပဳလိုက္ရေပသည္။
ဇင္လင္း
က်မ္းကိုးစာရင္း
(၁) ၀ံသာႏုအေရးေတာ္ပုံသမိုင္း (၁၉၀၆ – ၁၉၃၆)၊ သခင္ဘေမာင္၊ တသက္တာစာေပ၊၁၉၇၅ ဇန္န၀ါရီ။
(၂) ဂ်ဴဗလီေဟာျမင္ကြင္း၊ တိုက္စိုး၊ ခ်င္းတြင္းစာေပ၊ ၁၉၇၈ ၾသဂုတ္လ။
(၃) ျမန္မာႏိုင္ငံအလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈသမိုင္း၊ သခင္လြင္၊ ပုဂံစာအုပ္တိုက္၊ ၁၉၆၈ ေမလ။
(၄) ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓာန္၊ ျမဟန္၊ မိုးမင္းစာေပ၊ ၁၉၈၁။